شفاعت از اساسی‌ترین اعتقادات موجود در شیعه است و در قرآن، روایات و بسیاری از ادعیه و زیارات، بدان اشاره شده است. شفاعت، مقامی رفیع از جانب خداوند متعال است که به اولیای الهی و مومنان اعطا می‌کند و این افراد در صحرای محشر، می‌توانند دست اطرافیان خود را بگیرند و آنان را از عذاب نجات داده و یا به درجات بالاتری از بهشت برسانند.
شفاعت از مباحث مهم دینی مرتبط با توحید وعدل است که از دیرباز تاکنون مورد نقدها و نقادی های گوناگون قرار گرفته زیرا جمعی انکارش نموده و جماعتی دیگر آن را دستاویز زیاده خواهی امیال و آمال خود دانسته و با آن انس گرفته اند تا سرپوشی بر رفتارشان باشد.
در برخی از سخنان امامان معصوم، اعتقاد به شفاعت، از پایه‌های ایمان و منکر آن، از ایمان محروم و بی بهره معرفی شده است
شفاعت سبب تجدید نظر در اعمال گذشته
در بعضى از آیات آمده است که در قیامت شفاعت تنها براى کسانى مفید خواهد بود که خداوند رحمان اجازه براى شفاعت او داده و از گفتار او راضى است.
در آیه ۲۸ انبیاء آمده است تنها کسانى مشمول بخشودگى از طریق شفاعت مى شدند که به مقام ارتضاء (خشنودى خدا) برسند، و طبق آیه ۸۷ مریم، داراى عهد الهى هستند، و همه این مقامات در سایه ایمان به خدا و دادگاه عدل او و اعتراف به حسنات و سیئات (نیکى اعمال نیک و بدى اعمال بد) پیدا مى شود.
تدبر در آیات قران کریم نشان می‌دهد ، شفاعت شامل ظالمان نمى شود، پس امیدواران شفاعت باید از صف ظالمان (ظلم به هر معنى که تفسیر شود) خارج گردند.
مجموعه این عوامل سبب مى شود که امیدواران شفاعت در اعمال گذشته خویش تجدید نظر کنند و نسبت به آینده تصمیم‌هاى بهترى بگیرند و این خود، یک نقطه مثبت و عامل مؤثر تربیت است.
رسول گرامی اسلام (ص): «هر کس به شفاعت من اعتقاد قلبی نداشته باشد، شفاعت من به او نمی‌رسد.»
توحید ؛شرط مهم و اساسی شفاعت
در سی آیه قران به شفاعت اشاره شده است به عنوان مثال در آیه: فما تنفعهم شفاعهَ الشافعین (شفاعت شفاعت‌کنندگان به حال مجرمان هیچ سودی ندارد. )نشان می‌دهد تحقق شفاعت نیازمند فراهم بودن شرایط و قیود خاصی است که به برخی از آنها اشاره می‌شود :
۱) توحید و اعتقاد به وحدانیت خداوند مهمترین و اساسی‌ترین شرط شفاعت است، بنابراین شرک و بت‌پرستی مانع از شفاعت می‌گردد و اولیاء خدا مشرکین را شفاعت نمی‌کنند .
۲) از شرایط مهم و اساسی شفاعت ، تشیع است زیرا امام صادق (ع) در تفسیر آیه «لایملکون الشَّفاعهَ الّا مَن اتَّخذَ عند الرَّحمان عَهداًفرمودند : کسی شفاعت نمی‌کند و شفاعت نمی‌شود و از کسی شفاعت قبول نمی‌گردد مگر آنکه ولایت امیرالمؤمنین (ع) و فرزندان معصوم او را دارا باشد و آن عهد نزد پروردگار است.
۳)سومین شرط شفاعت‌شونده داشتن اعتقاد قلبی به شفاعت است. رسول گرامی اسلام (ص) در این‌باره فرمودند: «هر کس به شفاعت من اعتقاد قلبی نداشته باشد، شفاعت من به او نمی‌رسد.
۴)چهارمین شرط شفاعت‌شونده این است که نماز خود را بزرگ بشمارد و هر کاری را فدای نماز کند.
۵)پنجمین شرط عدم هرگونه خیانت به برادر دینی است و کسی که خیانت به برادران دینی خود نموده، امید به شفاعت نداشته باشد. در این مورد روایتی از رسول خدا (ص) نقل شده است: «هر کس به برادر دینی خویش خیانت نماید، خداوند برکت را از روزیش برمی‌دارد و زندگیش را ویران می‌سازد و او را به خودش واگذار می‌کند و شفاعتی از او نخواهد شد
شفاعت؛هدیه و جایزه به صالحین
در کلام معصومین یکی از حکمتهای شفاعت ، هدیه و جایزه به صالحین ذکر شده است. هر چند شفاعت پاداشی برای صالحان است، بندگان باید در زندگی به گونه ای عمل کنند که شفاعت شامل حال آنها شود.
زراره می‌گوید از امام صادق (ع) پرسیدند: آیا مؤمن نیازی به شفاعت رسول خدا (ص) دارد؟ آن حضرت فرمودند: آری، زیرا مؤمنان هم گناه و خطا دارند و تمام مردم در روز قیامت به شفاعت محمد (ص) نیازمندند.
دقت در مفهوم شفاعت و بررسی آیات و احادیث می‌توان دریافت که شفاعت نه تنها خلاف عدالت نیست بلکه لطف خداوندی است که شامل حال برخی از بندگان می شود که شایستگی شفاعت دارند. و با ایجاد امید و مبارزه با روح یأس به آنها نوید مى دهد که در صورت توقف و اصلاح ، ممکن است گذشته آنها از طریق شفاعت نیکان و پاکان جبران گردد.
از سوی دیگر رابطه اى معنوى با اولیاء الهی با هدف به دست آوردن شفاعت سبب تقویت ایمان و برخی صفات فاضله می‌گردد.
منبع:سایت کرب و بلا